تشخیص و تصور حجم بر دو صورت ممكن است یكی حجم توپر كه فضای داخلی آنرا ماده ای اشغال نموده است و دیگری حجم تو خالی كه فضای داخلی آن خالی بوده و توسط هیچ ماده ای پر نشده این نوع حجم فقط دارای دیواره جانبی است نظیر یك لوله یا یك خانه. حجم های توپر را حجم مثبت و حجم های تو خالی را حجم منفی می نامیم. در این حالت فضایی كه توسط ماده ای اشغال می شود را مثبت و فضای پیرامون آنرا منفی گویند، همچنانكه در فصل قبل اشاره شد مثلث، مربع و دایره شكلهای اصلی می باشند چنانكه هركدام از این شكلها را حول محور عمودی خود بچرخانیم حجم هایی بوجود می آید كه حجم های اصلی بوده و در اصطلاح آنها را احجام افلاطونی می نامند. در مبحث بعد با انواع احجام هفتگانه كه با استفاده از اشكال هندسی ساخته می شوند آشنا می شوید.

شناسایی احجام هفتگانه و ترسیم آنها

احجام هفتگانه شامل مكعب مربع، مكعب مستطیل، هرم، منشور، كره، مخروط می باشند.

مكعب مربع

از حركت دادن مربع در امتداد سطح خود در فضا مكعب بوجود می آید. مكعب دارای شش وجه مربع متساوی و هشت رأس می باشد. مكعب در قرارگیری بر یكی از وجه ها تعادل كامل دارد. در شكل مكعب مربع و گسترة آن نمایش داده شد

 مكعب مستطیل

مكعب مستطیل حجمی است شش وجهی كه وجه های آن دو به دو با هم موازی هستند. در مكعب مستطیل نیز هر وجهی بر وجه های مجاور خود عمود است. مكعب مستطیل مانند مكعب مربع دوازده یال دارد. ولی یالهای آن با هم برابر نیستند بلكه چهار به چهار با هم مساوی و موازی می باشند. برای ساختن مكعب مستطیل باید طبق الگوی فوق عمل نمایید.

هرم

هرم بر روی هر كدام از سطوحش كه قرارگیرد در حالت تعادل می باشد. اما اگر بر روی رأس خود به صورت عمود قرار گیرد حالت عدم تعادل است.

هرم ها متناسب با نوع قاعده خود، دارای تعداد وجه ها و شكلهای متفاوتی می باشند. به عنوان مثال هرم مثلث القاعده چهار وجه، هرم مربع القاعده پنج وجه و هرم مسدس القاعده هفت وجه دارد. وجه های جانبی تمامی انواع هرم ها مثلث می باشند.

استوانه

حجم استوانه در حالت عمود دارای تعادل است. استوانه دارای سه سطح است: سطح جانبی، سطح تحتانی، سطح فوقانی.

استوانه از حركت مربع یا مستطیل حول محور عمود به روی یكی از اضلاع.

  كره

در اثر گردش دورانی دایره حول قطر آن بوجود می آید. كره در تمام شرایط دارای تعادل است مگر زمانی كه بر روی سطح شیب داری قرار بگیرد. كه در این حالت به شدت نامتعادل و ناپایدار خواهاد شد. كره گسترده ندارد و از سه طرف به یك شكل دیده می شود.

 مخروط

مثلث قائم الزاویه اول شكل هندسی استكه چرخش آن حول ارتفاع خود، حجمی (مخروط) را بوجود می آورد. مخروط در حالتی كه بر قاعده دایره شكل خود بایستد دارای تعادل است. مخروط تنها دارای دو سطح است قاعده وسطح جانبی در تصویر زیر نمونه گسترده مخروط را مشاهده می كنید.

  منشور

منشور حجمی است كه دوقاعده مساوی هم دارد. تعداد وجه های منشور تابع تعداد اضلاع قاعده آن است. منشورها متناسب با شكل قاعده شان نامهای متفاوتی دارند. منشور مثلث القاعده، منشور مربع القاعده و منشور مسدس القاعده كه در زیر به گسترده این دسته از حجمها اشاره تصویری می نماییم.

فصل پنجم

توانایی تشخیص و ترسیم گونه های بافت

بافت یكی دیگر از عناصر هنرهای تجسمی است كه معمولاً آنرا با حس لامسه در ارتباط می دانند. بافتها بوسیله دو قوه لامسه و بینایی قابل تشخیص می باشند. بافت از دو طریق مورد بررسی قرار می گیرد:

الف) از نظر شكل و فرم كه وسیله درك آن قوه بینایی است.

ب) از نظر خاصیت فیزیكی و جنسیت بافت كه ارزشهای آنرا قوه لامسه مشخص میكندو انسان معمولاً از طریق لمس كردن آنها پی به سختی، لطافت، زبری، نرمی، صافی و... می برد.

دسته ای از بافتها هم فقط از طریق دیدن درك می شوند مثل ابر، بافتها بافتها معمولاً به دو شكل تصویری و ترسیمی بوجود می آیند.

 الف) بافتهای تصویری

دراین روش هنرمند به شبیه سازی اشكال و اشیاء موجود در طبیعت می پردازد و یا از طریق عكاسی و چسباندن (كلاژ) مستقیم اشیاء بر صفحه كار خود، در مخاطب احساسی را كه قبلاًً از طریق لمس آن چیزها به دست آمده است، زنده می كند.

 ب) بافتهای ترسیمی

این بافتها به روشهای گوناگون و برای ایجاد تأثیرات بصری خاص بوجود می آیند. در این بافتها هدف شبیه سازی یا جنسیت سازی نمی باشد بلكه هدف تأثیری است كه این بافتها در آثار مختلف هنری به وجود می آورند. این بافتها با استفاده از عناصر مختلف بصری نظیر خط، نقطه و با تأثیر از بافتها و عناصر مختلف موجود در طبیعت و با كمك وسایل اثر پذیر ترسیم می شوند.

تهیه انواع بافتهای گوناگون با استفاده از اشیاء و مواد گوناگون به شیوه كلاژ

یكی از روشهای ایجاد بافت علاوه بر چاپ و رنگ، استفاده از ابزار و وسایل پیرامون ماست. از كنارهم چسباندن مواد گوناگون نظیر انواع، كاغذ، دستمال كاغذی، برگ، شاخه های كوچك، سنگ، شن، چوب و مواد و مصالح بسیار متنوع موجود در طبیعت می توان به بافتهای جالبی دست پیدا كرد. همچنین می توانید بطور همزمان از مواد گوناگون و رنگ در ایجاد بافت استفاده كنید.

شناسایی اصول ایجاد بافت با استفاده از عنصر خط، نقطه، سطح

بافتهایی كه با استفاده از این عناصر (خط، نقطه و سطح) شكل می گیرند. همان بافتهای ترسیمی هستند كه در ابتدا به آنها اشاره شد. این بافتها دارای تأثیرات بسیار خیال انگیزی می باشند. این بافتها را می توان به روشهای گوناگون بوجود آورد. مثلاً با ترسیم و تكرار عناصر نقطه، خط و سطح در شكلها و اندازه های متفاوت و در تركیبات گوناگون. به عنوان مثال خطو می توانند نارك و یا كلفت شده و حركت مستقیم یا مواج به خود بگیرند. همچنین نقطه ها و سطوح با تغییر اندازه و شكل می توانند بافتهای گوناگونی ایجاد كنند.

با استفاده از ریختن رنگ بر روی سطوح كه جاذب رنگ نباشند. نظیر (شیشه) و گذاشتن كاغذ، مقوا، پارچه، برگ و هر وسیله دیگر كه اثر پذیر باشد، بر روی آن می توان به یك بافت جدید ترسیمی دست یافت. در این میان می توان به طور آزاد از ابزار و وسایل متفاوتی نظیر قلم مو و كاردك استفاده كرد. حتی می توان با كمك این ابزار بطور مستقیم بر روی سطوح اثرپذیر بافت ایجاد كرد.